(Gözaltı Yetkisi)

YAKALAMA-GÖZALTI-İFADE ALMA-ARAMA-EL KOYMA YETKİLERİ(Gözaltı Yetkisi)

 

 2-Gözaltına Alma Yetkisi ve Gözaltı Süreleri

Gözaltına Alma: Yakalanan kişi hakkındaki işlemler tamamlanıncaya kadar, kanuni süre içerisinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün C.savcısının emriyle geçici olarak kısıtlanıp alıkonulmasına denir.

·         Gözaltı süresi, yakalama anından itibaren başlar.

·         Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren  24 saati geçemez.

·         Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre 12 saatten fazla olamaz.

·         Gözaltına alma, bu tedbirin soruşturma yönünden zorunlu olmasına ve kişinin bir suçu işlediği şüphesini gösteren somut delillerin varlığına bağlıdır.

·         Gözaltına alınan kişilerin yakınlarına bilgi verilir ve bu işlem yakalananın kaçmasını önleyici tedbirler alındıktan sonra yapılır.

·         Gözaltına alınan kişilerin yeme içme masrafı EGM bütçesinden karşılanır. Gözaltında bulunduğu sürece zorunlu ihtiyaçları karşılanır.

Gözaltına alınma şartları;

1.   Kişi hakkında bir soruşturma bulunması,

2.   Soruşturma yönünden gözaltı tedbirinin uygulanmasının zorunlu olması,

3.   Kişinin bir suçu işlediğini düşündürecek emarelerin bulunması.

1-ANAYASA’ya Göre Gözaltı Süresi

DAYANAK	KİŞİ/KİŞİLER ve GÖZALTI SÜRELERİ
Anayasa Madde 19 Tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilme süresi olan 12 saat hariç	·         Yakalanan 1 kişi ise: En geç 48 saat ·         3 veya daha fazla kişi: En geç 4 gün

2-CMK’ya Göre Gözaltı Süresi

DAYANAK	KİŞİ/KİŞİLER ve GÖZALTI SÜRELERİ	SÜRE UZATIMI
CMK Madde 91 Tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilme süresi olan 12 saat hariç	·         Bireysel suçlar: En fazla 24 saat ·         Toplu suçlar: En fazla 24 saat	·         Bireysel suçlarda: Uzatma yok. ·         Toplu suçlarda: 24 saat+1+1+1=4 gün (Savcı talebi)

3-O’HAL Döneminde Gözaltı Süresi

DAYANAK: (KHK 684)

Gözaltı süresi, şüphelinin yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç (12 saat);

1.   Yakalama anından itibaren 7 günü geçemez. Delillerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeniyle Cumhuriyet savcısı, gözaltı süresinin 7 gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilir. (7+7=14 gün)

2.   Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ve toplu işlenen suçlar nedeniyle gözaltına alınan kişiler hakkında gözaltı süresi en çok 30 gün olarak uygulanır.

4-Sıkıyönetim Döneminde Gözaltı Süresi

·         DAYANAK: Sıkıyönetim Kanunu Madde 15

·         YETKİLİ MAKAM: Sıkıyönetim Komutanı

Sıkıyönetim Komutanı;

1.   Kişileri sıkıyönetim komutanlığı nezdindeki askeri mahkemeye sevk ve tutuklanmaları gerekip gerekmediği hakkında bir karar alınıncaya kadar gözetim altında tutabilir.

2.   Bu süre 15 günden fazla olamaz. Ancak, delillerin araştırılıp tespitinin uzun süre alması sebebiyle kişilerin 15 gün içinde hakim önüne çıkarılmalarına imkan bulunmaması halinde sanıklar soruşturmanın bitiminde ve herhalde 30 gün içinde yetkili hakim önüne çıkarılırlar.(15+15=30 gün)

3.   Gözetim altında bulunanlar ilk 15 gün sonunda hakim önüne çıkarılamadıkları takdirde sıkıyönetim komutanı bu kişilerin durumunu bu süre sonunda inceler ve hakim önüne çıkarılıp çıkarılmamaları konusunda karar verir.

4.   Aynı kişi için aynı suç isnadı sebebiyle yeni deliller çıkması gibi haklı bir sebep yok iken bu yetki bir defadan fazla kullanılamaz.

KHK ile Kolluk Amirlerine Verilen Gözaltı Yetkisi

·         Suçüstü halleriyle sınırlı olmak kaydıyla; kişi hakkında aşağıdaki belirtilen suçlarda mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri tarafından 24 saate kadar,

·         Şiddet olaylarının yaygınlaşarak kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına yol açabilecek toplumsal olaylar sırasında ve toplu olarak işlenen suçlarda 48 saate kadar gözaltına alınma kararı verilebilir.

·         Gözaltına alma nedeninin ortadan kalkması hâlinde veya işlemlerin tamamlanması üzerine derhal ve her halde en geç yukarıda belirtilen sürelerin sonunda Cumhuriyet savcısına, yapılan işlemler hakkında bilgi verilerek talimatı doğrultusunda hareket edilir.

·         Ancak kişi, en geç 48 saat toplu olarak işlenen suçlarda 4 gün içinde hâkim önüne çıkarılır.

Kolluk tarafından gözaltına alınan kişiler hakkında da gözaltına ilişkin hükümler uygulanır.

·         Toplumsal olaylar sırasında işlenen cebir ve şiddet içeren suçlar.

·         26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;

1.   Kasten öldürme,

2.   Taksirle öldürme,

3.   Kasten yaralama,

4.   Cinsel saldırı,

5.   Çocukların cinsel istismarı,

6.   Hırsızlık,

7.   Yağma,

8.   Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti,

9.   Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma,

10.        Fuhuş,

11.        Kötü muamele,

·         12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununda yer alan suçlar.

·         6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen suçlar.

·         10/6/1949 tarihli ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanununa dayanılarak ilan edilen sokağa çıkma yasağını ihlal etme.

·         21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun 3 üncü maddesinde belirtilen suçlar.

Yakalama ve Gözaltına İtiraz

Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı,

1.   Yakalanan kişi,

2.   Müdafii,

3.   Kanunî temsilcisi,

4.   Eşi

5.   1.ve 2. derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilir.

·         Sulh ceza hâkimi incelemeyi evrak üzerinde yaparak derhâl ve nihayet 24 saat dolmadan başvuruyu sonuçlandırır.

·         Yakalamanın veya gözaltına alma veya gözaltı süresini uzatmanın yerinde olduğu kanısına varılırsa başvuru reddedilir ya da yakalananın derhâl soruşturma evrakı ile Cumhuriyet Savcılığında hazır bulundurulmasına karar verilir.

Yeniden Yakalama Yasağı

·         Gözaltı süresinin dolması,

·         Sulh ceza hâkiminin kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya neden olan fiille ilgili  yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça bir daha aynı nedenle yakalama işlemi uygulanamaz.

·         Gözaltına alınan kişi bırakılmazsa, en geç bu süreler sonunda sulh ceza hâkimi önüne çıkarılıp sorguya çekilir. Sorguda müdafii de hazır bulunur.

Gözaltı İşlemlerinin Denetimi 

Cumhuriyet başsavcıları veya görevlendirecekleri Cumhuriyet savcıları, adlî görevlerinin gereği olarak,

1.   Gözaltına alınan kişilerin bulundurulacakları nezarethaneleri,

2.   Varsa ifade alma odalarını,

3.   Bu kişilerin durumlarını,

4.   Gözaltına alınma neden ve sürelerini,

5.   Gözaltına alınma ile ilgili tüm kayıt ve işlemleri denetler; sonucunu Nezarethaneye Alınanlar Defterine kaydederler.

Yakalanan veya Gözaltına Alınanın Durumunun Yakınlarına Bildirilmesi

·         Şüpheli veya sanık yakalandığında, gözaltına alındığında veya gözaltı süresi uzatıldığında, Cumhuriyet savcısının emriyle bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilir.

·         Yakalanan veya gözaltına alınan yabancı ise, yazılı olarak karşı çıkmaması halinde, durumu, vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna bildirilir.

Gözaltına alınan kişilerin;

1.   Bulundurulacakları nezarethanelerin maddi koşulları,

2.   Bu kişinin hangi görevlinin sorumluluğuna bırakılacağı,

3.   Sağlık kontrolünün nasıl yapılacağı,

4.   Gözaltı işlemlerine ilişkin kayıt ve defterlerin nasıl tutulacağı,

5.   Gözaltına alınmanın başlangıcında ve bu tedbire son verildiğinde hangi tutanakların tutulacağı ve

6.   Gözaltına alınan kişiye hangi belgelerin verileceği ile

7.   Kolluk tarafından gerçekleştirilen yakalama işlemlerinin yürütülmesinde uyulacak kurallar, yönetmelikte gösterilir.

Şüphelinin veya Sanığın Müdafi Seçimi

·         Şüpheli veya sanık, soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında bir veya birden fazla müdafiin yardımından yararlanabilir; kanunî temsilcisi varsa, o da şüpheliye veya sanığa müdafi seçebilir.

·         Soruşturma evresinde, ifade almada en çok 3 avukat hazır bulunabilir.

·         Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından yürütülen kovuşturmalarda, duruşmada en çok 3 avukat hazır bulunabilir.  

·         Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında avukatın, şüpheli veya sanıkla görüşme, ifade alma veya sorgu süresince yanında olma ve hukuki yardımda bulunma hakkı engellenemez, kısıtlanamaz.

Müdafiin Görevlendirilmesi

·         Şüpheli veya sanıktan kendisine bir müdafi seçmesi istenir. Şüpheli veya sanık, müdafi seçebilecek durumda olmadığını beyan ederse, istemi halinde bir müdafi görevlendirilir.

·         Müdafii bulunmayan şüpheli veya sanık; çocuk, kendisini savunamayacak derecede malul veya sağır ve dilsiz ise, istemi aranmaksızın bir müdafi görevlendirilir. 

·         Alt sınırı 5 yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı yapılan soruşturma ve kovuşturmada istemi aranmaksızın bir müdafi görevlendirilir.

·         Zorunlu müdafilikle ilgili diğer hususlar, Türkiye Barolar Birliğinin görüşü alınarak çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Müdafinin Yasaklanması

·         CMK 149 uncu maddeye göre seçilen veya 150 nci maddeye göre görevlendirilen ve Türk Ceza Kanununun 220 ve 314 üncü maddesinde sayılan suçlar ile terör suçlarından şüpheli, sanık veya hükümlü olanların müdafilik veya vekillik görevini üstlenen avukat, hakkında bu fıkrada sayılan suçlar nedeniyle soruşturma ya da kovuşturma bulunması halinde müdafilik veya vekillik görevini üstlenmekten yasaklanabilir.

·         Cumhuriyet savcısının yasaklamaya ilişkin talebi hakkında, hâkim veya mahkeme tarafından gecikmeksizin karar verilir. Bu kararlara karşı itiraz edilebilir. İtiraz sonucunda yasaklama kararının kaldırılması halinde avukat görevini devam ettirir.

·         Müdafilik görevinden yasaklama kararı, avukat hakkındaki soruşturma veya kovuşturma konusu suçla sınırlı olmak üzere, 1 yıl süre ile verilebilir. Ancak, soruşturma veya kovuşturmanın niteliği itibariyle bu süreler 6 aydan fazla olmamak üzere en fazla 2 defa uzatılabilir.(1+6ay+6ay=2yıl)

·         Soruşturma sonunda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi veya kovuşturma sonunda mahkûmiyet dışında bir karar verilmesi halinde, kesinleşmesi beklenmeksizin yasaklama kararı kendiliğinden kalkar.

·         Görevden yasaklama kararı, şüpheli, sanık veya hükümlü ile yeni bir müdafi görevlendirilmesi için derhal ilgili baro başkanlığına bildirilir.

·         Müdafi veya vekil görevden yasaklanmış bulunduğu sürece başka davalarla ilgili olsa bile müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişiyi ceza infaz kurumunda veya tutukevinde ziyaret edemez.

Müdafiin Dosyayı İnceleme Yetkisi

·         Müdafi, soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir.

·         Müdafiin dosya içeriğini inceleme veya belgelerden örnek alma yetkisi, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecek ise Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim kararıyla kısıtlanabilir.

·         Müdafi, iddianamenin mahkeme tarafından kabul edildiği tarihten itibaren dosya içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilir.  

·         Haklardan suçtan zarar görenin vekili de yararlanır.

Müdafi ile Görüşme

1.   Şüpheli veya sanık, vekâletname aranmaksızın müdafii ile her zaman ve konuşulanları başkalarının duyamayacağı bir ortamda görüşebilir.

2.   Bu kişilerin müdafii ile yazışmaları denetime tâbi tutulamaz.

3.   TCK İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümlerinde tanımlanan suçlar ve Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen uyuşturucu ve uyarıcı madde imâl ve ticareti suçları bakımından gözaltındaki şüphelinin müdafi ile görüşme hakkı Cumhuriyet savcısının istemi üzerine, hâkim kararıyla 24 saat süreyle kısıtlanabilir; bu zaman zarfında ifade alınamaz.

Müdafiin Görevlendirilmesinde Usul

CMK 150. maddede yazılı olan hâllerde, müdafi;

1.   Soruşturma evresinde, ifadeyi alan merciin veya sorguyu yapan hâkimin istemi üzerine,

2.   Kovuşturma evresinde, mahkemenin istemi üzerine, Baro tarafından görevlendirilir.

3.   Şüpheli veya sanığın kendisinin sonradan müdafi seçmesi halinde, baro tarafından görevlendirilen avukatın görevi sona erer.